اسپینوزا و تعلیم و تربیت

بررسی معرفت‌شناسی اسپینوزا و لوازم تربیتی آن با رویکرد انتقادی بر مبنای آموزه‌های اسلامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده ، انتشار آنلاین از تاریخ 27 اسفند 1396  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/WPH.2018.18372.1310

نویسندگان

محسن فرمهینی فراهانی¹؛ نجمه احمدآبادی آرانی²؛ علی عبداله یار  ¹؛ حمید احمدی هدایت³

¹دانشگاه شاهد

²دانشگاه پیام نور

³دانشجوی دکتری دانشگاه شاهد

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی معرفت‌شناسی اسپینوزا و لوازم تربیتی آن با رویکرد انتقادی بر مبنای آموزه‌های اسلامی است. برای نائل شدن به اهداف این پژوهش از روش‌های تحلیل مفهومی ، توصیفی- تحلیلی و روش انتقادی استفاده‌شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است نظریه شناخت جایگاه ویژه‌ای در نظام فلسفی اسپینوزا دارد. اسپینوزا معرفت بشری را به چهار دسته تقسیم می‌کند. 1-علم افواهی ناشی از مسموعات2-ادراکات ناشی از تجربه مبهم3-معرفت استنتاجی 4-معرفت شهودی ، با نظر به مبانی معرفت‌شناختی اسپینوزا مهم‌ترین لوازم تربیتی آن مشتمل بر تلقین در تربیت ، تجلی ماهیت عقلانی در تعلیم و تربیت، دستیابی به یگانگی و نائل شدن به مراحل بالا در تعلیم و تربیت، تلاش و پشتکار متربیان ، تأکید بر نقش فطرت در تربیت ، توجه به نهادهای مذهبی در تربیت اخلاقی و پرهیز از تعارض در فرایند یادگیری است. علی‌ رغم نکات مثبتی که در مبانی معرفت‌شناختی و نظریه تربیتی اسپینوزا وجود دارد ازجمله فعال بودن متربیان و تأکید بر عقلانیت اما چالش‌هایی نیز دیده می‌شود که می‌توان بر مبنای آموزه‌های تربیتی اسلام مورد نقد قرارداد ازجمله معرفت‌شناسی اومانیستی نظریه اسپینوزا ، نسبیت‌گرایی شناختی در نظریه اسپینوزا، تأکید اسپینوزا بر روش تلقین در تربیت ، نادیده گرفتن تفاوت‌های فردی در تربیت و عدم توجه به تفکر انتقادی در تربیت را اشاره نمود.

کلیدواژه ها

اسپینوزا؛ تعلیم و تربیت؛ معرفت‌شناسی؛ نقد؛ آموزه‌های اسلامی